Қазақтың ұмытылып бара жатқан ғұрыптары
Қазақ халқының салт-дәстүрі — ғасырлар бойғы дала өмірінің айнасы. Алайда уақыт өте келе көне ғұрыптар ұмытыла бастады. Бүгінде көпшілік біле бермейтін, бірақ халқымыздың рухани болмысын терең көрсететін бірнеше дәстүр жайлы сөз қозғамақпыз.
1. Белкөтерер – ұзақ жолдан келгенге арналған құрмет асы.
Бұл — алыс сапардан келген адамға қуат беру үшін дайындалатын ерекше тағам. Көбіне қуырдақ, құрт-ірімшік, майлы сорпа ұсынылған. Шаршаған жолаушының белін бекіту, күш-қуат беру мақсатында жасалған.
2. Аушадияр – жауын тілеу дәстүрі
Қуаңшылық кезде ауыл халқы бір жерге жиналып, Алладан жаңбыр тілеген. Балалар саз балшықтан “жаңбыр бабаны” жасап, үлкендер бата берген.
3. Отқа май құю – тазарту және қорғау рәсімі
Ертеде көш көшерде, жаңа үйге кіргенде немесе қауіптен сақтану қажет болғанда отқа аздап май тамызған. От тазалықтың, жарықтың, қорғаушы күштің символы ретінде қарастырылған. Бұл ғұрып “жамандықты өрте, жақсылықты көбейт” деген ниетпен жасалған.
4. Жеті шелпек тек қана жеті нан емес, жеті ниет
Бұл дәстүр жұма күні немесе қиындықтан арылу мақсатында орындалған. Әр шелпек бір ниетке, яғни отбасының амандығына, аурудың жазылуына, қиындықтың кетуіне бағышталған. Қазіргі кезде көбіне дастарханға жай нан ретінде ғана қарастырамыз.
5. Бәсіре — баланың тұңғыш мінері
Ежелгі қазақ отбасында жаңа туған балаға арнайы мал (көбіне тай, құнан) бәсіре ретінде белгіленген. Ол мал тек сол балаға тиесілі болып есептелген. Бала есейіп мінгенде, оның “өз бәсіресіне мінуі” үлкен қуаныш саналған.
6. Еңіс беру – үлкенге орын ұсынудың көне нұсқасы
Бұл – жасы үлкен адамға құрмет көрсету ғұрпы. Жолаушылар атпен келе жатқанда, үлкен адамға орын босатып, еңіс жақтау арқылы «жол берудің» белгісі ретінде орын алмастырған.
7. Бойтұмар тағу – жаманнан сақтайтын қорғаушы белгі
Бойтұмарға дұға, шөп, тұз, кейде түйенің жүнін салған. Ол баланы көз тиюден, жамандықтан қорғайды деп сенген. Қазіргі күнде сәндік аксессуар ретінде қолданылып жүр, бірақ байырғы тылсым мағынасын көпшілік біле бермейді.
Әр дәстүрдің артында бір ұрпақтың дүниетанымы, қорғанышы, қуанышы, сенімі жатыр. Соларды қайта танып, бүгінгі мәдениетімізге сіңіру өткен мен бүгінді жалғайтын алтын көпір болады.
